İkale ya da karşılıklı sonlandırma sözleşmesini, işçi ile işverenin müşterek kararları doğrultusunda iş sözleşmesinin sona erdirmeleri olarak tanımlayabiliriz. İkale Yargıtay kararları ile bozma olarak da tanımlanmıştır.  Her ne kadar İş Kanunu’nda bu fesih türü düzenlenmemiş olsa da taraflardan birinin karşı tarafa sözleşmenin karşılıklı feshedilmesine ilişkin yapmış olduğu teklif akabinde karşı tarafın teklifi kabul etmesi neticesinde ikale sözleşmesi kurulmuş olur.

İkale sözleşmesi ile amaçlanan işçi bakımında işyerinde çalışmasından ötürü kazanmış olduğu haklarına kavuşması; işveren bakımından ise olası davaları önleterek yargılama ve neticeten gelecek olan maddi külfetten kurtulmaktır. İkale sözleşmesi kapsamında işçiye kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, işsizlik tazminatı, iş kaybı tazminatı, iş sonu tazminatı, iş güvencesi tazminatı hatta boşta geçen süreye ait ücret ve taraflarca kararlaştırılması halinde diğer hakların ödenmesin kararlaştırılması mümkündür.

Ancak uygulamada karşımıza sıklıkla çıkan bir problem vardır; bu ikale sözleşmesinin geçersiz hale getirilmesi durumudur. Zira Yargıtay tarafından işçinin haklarını korumak adına ikale sözleşmesine ilişkin birtakım yerleşik içtihatlar getirilmiş olup bu koşulların sağlanmaması halinde ikale sözleşmesi geçersiz sayılmaktadır. Bu hususlar işbu makalemizin konusu dışında olduğundan buradan ikale sözleşmesinin detaylarına ve geçerlilik şartlarına ilişkin yazmış olduğumuz makalemize ulaşabilirsiniz. İşbu makale ile ikale sözleşmesi neticesinde işçinin elde ettiği gelirin vergilendirilmesine ilişkin usul açıklanacaktır.

Kıdem Tazminatından Vergiye Tabi Midir ?

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun (1) gelir vergisinden müstesna olan tazminat ve yardımları düzenleyen 25. maddesinin 7. fıkrasına göre 1475 sayılı İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu’na göre ödenmesi gereken kıdem tazminatlarının tamamı gelir vergisinden muaf tutulmuştur. Kıdem tazminatları işçinin son brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Ancak bir yıl için ödenebilecek kıdem tazminatı miktarı, en yüksek devlet memuruna ödenebilecek azami emekli ikramiyesini geçemez. (2) 2021 yılının ilk yarısı için belirlenen kıdem tazminatı üst sınırı 7.638,96-TL’dir. O halde işçinin brüt ücreti her ne olursa olsun işçiye ödenebilecek kıdem tazminatı miktarı tavan miktarına göre hesaplanır.

İhbar Tazminatı Vergiye Tabi Midir?

İş Kanunu uyarınca iş sözleşmesi feshedilmeden önce fesheden tarafın diğerine önceden bildirimde bulunması gerekiyor. İhbar süresi ise işyerinde çalışma süresine göre değişmekte olup bu süreler kanunda belirtilmiştir. İkale sözleşmesi kapsamında işçiye ödenecek olan ihbar tazminatı için ise tazminat miktarı işçinin aylık brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İşçinin ihbar tazminatına istinaden elde etmiş olduğu gelirin tamamı gelir vergisine tabidir. Ayrıca belirtmek gerekir ki ihbar tazminatında kıdem tazminatında olduğu gibi bir üst sınır, tavan miktarı mevcut değildir.

Kullanılmayan İzin Ücreti Vergiye Tabi Midir?

İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. İşçiye ödenecek olan bu ücret yine işçinin brüt ücreti üzerinden hesaplanır. İşçiye ödenecek olan kullanmadığı izinlerin ücreti de ücret mahiyetinde olduğundan gelir vergisine tabidir. Uygulanacak olan vergi oranı çalışanın gelir vergisi matrahına göre değişir.

Boşta Geçen Süre Tazminatı Vergiye Tabi Midir?

Taraflar ikale sözleşmesi ile boşta geçen süreye ait ücret alacaklarının ödeneceğini de kararlaştırabilir. Ücret mahiyetinde bulunan boşta geçen süreye karşılık olarak yapılan ödemeler de yine gelir vergisine tabidir.

Fazla Mesai Ücreti Vergiye Tabi Midir?

4857 sayılı İş Kanununun 41. maddesine göre bir iş yerinde haftalık mesai saati en fazla 45 saattir. Personel bir haftada 45 saati aşan çalışma yaptığında bu fazla mesai olur.(3) Fazla mesai ücreti de yine ücret mahiyetinde olup gelir vergisine tabidir.

İşe Başlatmama Tazminatı Vergiye Tabi Midir?

193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun md. 25/1 uyarınca ölüm, engellilik ve hastalık sebebiyle verilen tazminat ve yardımlar ile ve 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu uyarınca ödenen işsizlik ödeneği ve ve 4857 sayılı İş Kanununa göre ödenen işe başlatmama tazminatı gelir vergisinden muaf tutulmuştur.

Kıdem Tazminatı Tutarı Sınırın Altında Kalırsa Vergiye Tabi Diğer Tazminatlarla Birleştirmek Mümkün Müdür?

İşçiye ödenecek olan hak etmiş olduğu kıdem tazminatı miktarının yukarıda anılan sınırın altında kalması olağandır. Bu durumda kanun işçiye vergi muafiyetinde kolaylık sağlamak adına işçiye ödenecek olan ve aslında vergilendirmeye tabi olan ek tazminatlar ile kıdem tazminatı tutarının toplanarak üst sınıra kadar olan kısmının vergiden muaf tutulması mümkün kılınmıştır.

193 sayılı Gelir Kanunu’nun 25. maddesinin 7 numaralı fıkrasında; hizmet sözleşmesi sona erdikten sonra, karşılıklı sonlandırma sözleşmesi veya ikale sözleşmesi kapsamında ödenen tazminatlar ile iş kaybı, iş sonu ve iş güvencesi tazminatları gibi çeşitli adlar altında yapılan ödeme ve yardımların ödenecek kıdem tazminatlarından istisna edilecek miktarın hesaplanmasında dikkate alınacağı ve istisnayı aşan tutarların ücret olarak değerlendirilerek gelir vergisine tabi tutulacağı düzenlenmiştir.

Bir başka deyişle kıdem tazminatının sınırın altında kalması halinde; kıdem tazminat miktarı ile ikale sözleşmesi kapsamında ödenen iş kaybı tazminatları, iş sonu tazminatları, iş güvencesi tazminatları, bonus  gibi ek tazminatlar toplanarak kıdem tazminatının tavan tutarına kadar olan kısmı vergiden muaf olup tavanı aşan miktar gelir vergisine tabi tutulacaktır.

Örneğin X firmasında 10 yıl çalıştıktan sonra 01/01/2021  tarihinde işten ayrılan işçiye işveren tarafından kıdem tazminatına esas ücreti olan 6.000-TL üzerinden 60.000-TL kıdem tazminatı ile ikale sözleşmesine istinaden 40.000-TL ek tazminat olmak üzere toplam 100.000-TL ödeme yapılacağını farz edelim. 2021 yılı ilk yarıyılı itibariyle en yüksek devlet memuruna bir hizmet yılı için ödenecek azami emekli ikramiyesi tutarı 7.638,96 TL olduğu göz önüne alınarak işçiye ödenecek olan miktarın gelir vergisinden istisna edilecek tutarı şu şekildedir:

Kıdem tazminatı 60.000-TL

Ek tazminat 40.000-TL

İşçiye ödenecek toplam tazminat miktarı 100.000-TL

Vergiden istisna olan tutar 76.389,6-TL

100.000- 76.389,6 = 23.610,4-TL vergiye tabi olan kısımdır. 

İkale Sözleşmesine İstinaden ödenen Ücretin Vergilendirilmesi Hatalı Olarak Yapılmışsa Bunun İadesi Mümkün Müdür?

İkale sözleşmesine istinaden yapılan ödemelerde istisna kapsamında olan kıdem tazminatı miktarı hesaplanırken hatalar yapılabilmekte ve vergiye tabi tutar asıl tevkifat tutarından fazla hesaplanmakta ve neticeten işçiler mağdur olabilmektedir. Bu gibi durumlarda vergilendirmede hata nedeni ile ilgili vergi dairesine başvurularak düzeltme hükümleri kapsamında hatalı hesaplanarak kesilen verginin iadesinin talep edilmesi mümkündür.

Yukarıda açıklananlara ek olarak belirtmek gerekir ki; ikale sözleşmesi neticesinde işçiye yapılan ödemeler uyuşmazlık olarak mahkemeye taşınmaktadır. Bilindiği üzere İş Mahkemeleri Kanunu ile işçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıkların çözümünde zorunlu arabuluculuk sistemi getirilmiştir. Bu Kanuna göre bireysel veya toplu iş sözleşmesine dayanan işçi veya işveren alacağı ve tazminatı ile işe iade talebiyle açılacak olan davalarda arabuluculuğa başvurmak dava şartıdır. Uygulamada ikale sözleşmesine ilişkin çıkan uyuşmazlık sayının bu denli çok olması göz önünde bulundurulduğunda arabuluculuk yöntemi ile iş akdini feshetmenin hem işçi hem işveren açısından daha kesin ve güvenilir olacağı kanaatindeyiz.

Konuya ilişkin detaylı bilgi ve hukuki destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.